Sanatsal İfade Özgürlüğü Raporu, 2024 için neler söylüyor?

Sanat Özgürlüğünü İzleme Platformu (SÖZ) raporu ülkemiz çapında, Friedrich Naumann Vakfı’nın İstanbul ofisi tarafından düzenli olarak gerçekleştiriliyor. 2024 yılı bazında ülkemizde gerçekleşen sanatsal ifade özgürlüğünün sonuçları yakın zamanda yayınlandı.

Türkiye’de tam altı ay içerisinde 126 sanatsal ifade özgürlüğü ihlali gözler önüne serildi. Geçen sene ile kıyaslandığında bu sayının senenin ilk yarısında artış gösterdiği belirtildi.

2024 YILINDA HANGİ SEKTÖRLERDE SANATSAL İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ İHLALİ DAHA ÇOK GÖZ ÖNÜNDE?

2024 yılının ilk altı aynda en fazla ihlal dizi-film/ sinema sektöründe gerçekleşti. Sinema sektöründeki 29 ifade özgürlüğü ihlalinin ardından müzik sektörü de yirmi yedi ihlal ile birlikte analizde ikinci sektör olarak yerini aldı. Devamında, edebiyat/yayıncılık sektörü on yedi ihlal görmüşlen, festival/şenlik kapsamında toplamda on üç ifade özgürlüğü ihlali görüldü. Ardından, sıralamada on iki ihlal ile tiyatro sektörü; dokuz ihlal ile sergi/resim/görsel sanatlar sektörü ve en son da dört ihlal ile birlikte komedi sektörü yer alıyor.

SANATSAL İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNDE GÖRÜLEN İHLALLERİN SEBEPLERİ

Raporda da detaylı olarak gösterildiği üzere, ihlal sebepleri genellemeye vurulduğunda en fazla oran hedef gösterimi/saldırı adı altında gerçeklemiş. Daha sonrasında bu sebepleri sırayla sansür ve otosansür, etkinlik ve festival iptalleri, siyasi görüş sebebi ile, cinsiyetçi ayrım olarak ve küçük bir oran ile de vize engeli kapsıyor. Yayın sektöründe çeşitli kısıtlamalar ile gerçek fikirlerin belirtilmesi engellenirken, festival ve etkinlik bazında analiz yapıldığında iptal edilme ve yasaklanma ile ihlal gerçekleştiriliyor. Sanatsal etkinliklerin sıklıkla iptal edilmesinin insanlar üzerinde manipülasyon ile birlikte fikir değişikliği yaratacağı düşünülüyor. Sanatçılar vize alamadıkları için, davet edilmiş olmalarına rağmen yurtdışı ülkelerindeki gösterilerini iptal etmek durumunda kalıyorlar. Rapora detaylı bakıldığında, kültür ve sanat sektöründe ifade özgürlüğü söz konusu olduğunda genel bir baskı mevcut.

2025 YILINDA İHLAL SAYISINDA ARTIŞ OLABİLİR Mİ?

2024 yılının ilk yarısında, kültür-sanat çerçevesi içerisinde toplamda 126 ihlal gerçekleşirken, insanlar da bu sayının önümüzdeki sene ne kadar değişeceğini konuşuyor. Geçmiş seneye göre kıyas yapıldığında, senenin ilk yarısında bu kadar fazla ifade özgürlüğü insanları kuşkuya düşürdü. 2023 senesinin ilk yarısında bu sayı 95 iken, bu sene 31 ihlal fazlası ile artış gösterdi. Dönemsel gelişmelere dayalı olarak, toplumumuz da gelişiyor. Bu gelişmelerin ifade özgürlüğünü etkilemesi toplumun yarısı için rahatsız edici olsa da, diğer yarısı için normal görülüyor. Bu soruya cevap bulabilmek adına sene sonunu ve gelecek seneyi beklememiz gerekiyor.

Raporun detaylarını incelemek ve ihlallerin örneklerini incelemek için aşağıdaki linke tıklayarak raporun orijinaline erişebilirsiniz.