Spor yapmak gerçekten işe yarıyor mu? Kilo vermek için bilimsel yöntem: Leptin hormonu nasıl çalışır?

Geçtiğimiz günlerde YouTube’da çoğu bilimsever tarafından oldukça sevimli animasyonlarıyla oldukça karmaşık konuları basit bir dille anlatması bakımından da sık sık gündeme Kurgezast’ın bir videosu yayınlandı. Bu video “spor yapmak gerçekten işe yarıyor mu?” Konusunda ufuk açıcı…

Videonun başlığı oldukça dikkat çekiciydi: “Neden egzersiz yapmaya dair yeniden düşünmeliyiz? Spor yapma paradoksu” Benim de üzerine senelerdir düşündüğüm bir konu. Niçin bazı insanlar hiçbir efor sarf etmeden “ideal” kilosunu koruyabilirken, bazı insanlar buna dair oldukça yoğun bir efor sarf etmeliydi?

SPOR YAPMAK GERÇEKTEN İŞE YARAMIYOR MU?

Egzersiz yapmak Kurgezast’ın videosunda da değindiği gibi gerçekten başlı başına yeterli değildir. Olumlu tarafından baktığımızda spor yapma sebebimiz yalnızca görünüşümüzü değiştirmek için değil kalp sağlığını koruması, stresi azaltması, genel olarak vücudunuzu rahatlatması bakımından oldukça faydalı. Bunun yanı sıra her ne kadar gene YouTube yahut diğer sosyal medya platformlarda sık sık karşımıza çıkan “bir saatte 500 kalori” yakın adlı absürt çalışmalar olsa da her insan vücudu apayrı bir evreni içinde barındırmaktadır. Dolayısıyla herkesin uyurken bile yaktığı kaloriler değişmektedir.

Bahsetmiş olduğumuz bu konu yıllar boyunca profesyonel spor yapanlar tarafından da aşina olunan bir konu aslında… Kilo verme ve sağlıklı yaşamak çoğunlukla mutfakta temiz ve sağlıklı beslenmeden geçmektedir. Temiz ve sağlıklı beslenmenin günümüzde “minik bir azınlık” tarafından erişilen bir lüks olması bir yana yalnızca kalori sayımı yaparak da olayı kökünden çözemiyorsunuz.

HORMONLAR VE METABOLİZMA KİLO VERMEDE ÖNEMLİ Mİ?

Gene yakın zamanda Türkiye’de oldukça tartışma çıkartan bir Evrim Ağacı videosuyla daha karşılaştım. “Obezler neden zayıflamıyor?” başlıklı videoda kilo verme konusunun özellikle “leptin” hormonuyla ilişkisine değiniliyor. Peki, leptin hormonu nedir? Leptin hormonu ne işe yarar?

Leptin, vücudun yağ hücreleri tarafından üretilen ve beyne doyma sinyalleri gönderen bir hormon. Ne yazık ki kilo problemi yaşayan obezlerde leptin direnci gelişebiliyor. Bu da doyma sinyallerinin bazı insanlarda etkisiz hale getirilmesine neden oluyor. Bunun sonucunda da bazı insanlar daha fazla yemek yeme ve kilo vermekte zorlanmaktadır. Gene bazı insanlar genetik olarak da kilo almaya daha yatkındır.

PSİKOLOJİK FAKTÖRLER VE ADI ÇIKMIŞ KORTİZOL HORMONU

Kilo vermede psikolojik faktörler sıklıkla göz ardı edilen başka bir faktör. Toplum gözünde iradesizlik olarak gözüken ancak birçok insanda karşımıza çıkan duygusal yeme alışkanlıkları da kilo vermemizi sıkça etkiliyor.

Kortizol, stres hormonu olarak bilinir ve vücudun stresle başa çıkmasına yardımcı olur. Tehlike anında hayatta kalmamıza yardımcı olan bu hormon, kalp atış hızını artırır, enerji sağlar ve inflamasyonu azaltır. Modern toplumda da kortizol gerekli, ancak sürekli yüksek seviyelerde olması sağlık sorunlarına yol açabiliyor. Kronik stres, bağışıklık sistemini zayıflatabilir, kilo alımına neden olabilir ve kalp hastalıkları riskini artırabilir. Bu nedenle, günümüz dünyasında imkansıza yakın olsa da kortizol seviyelerinin dengede tutulması oldukça önemli.

UYUYUN UYUYUN UYUYUN!

Uyku, kilo kontrolü üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Modern toplum insanının bir diğer temel sorunu yeterli miktarda uyumamak, ghrelin ve leptin gibi iştah düzenleyici hormonların dengesini bozabilir. Ghrelin, açlık hissini artırırken, leptin tokluk hissini artırır. Uyku eksikliği, ghrelin seviyelerini artırarak ve leptin seviyelerini azaltarak daha fazla yeme isteğine yol açar.

NEDEN İNSANLARI KİLOLARINA GÖRE YARGILAMAMALIYIZ?

Obezite sadece bir kilo meselesi değil, karmaşık bir sağlık sorunu, ülkemizde de sanıldığından daha sık gözüküyor. İnsanları kiloları nedeniyle yargılamak, onların yaşadığı sağlık sorunlarını ve duygusal zorlukları göz ardı etmektir. Her bireyin genetik, hormonal ve psikolojik farklılıkları vardır. Kilo alımı, çoğu zaman kontrol edilemeyen faktörlerin bir sonucudur. Bu nedenle insanlara “kalori say, şu bitki otunu iç, spor üyeliği al, sabah 5 tane yumurta beyazı ye!” demeden önce karşımızdaki insanı bir uzmana yönlendirmeniz daha makul bir çözüm olabilir.