NGC 1068’den gelen sessiz sinyaller: nötrinoların sıra dışı hikâyesi

Evrenin en sessiz parçacıkları, şimdiye dek duyulmamış bir hikâyeyi fısıldıyor olabilir…

Antarktika’daki dev bir buz teleskopu, 47 milyon ışık yılı uzaklıktaki bir galaksiden gelen nötrinoları yakaladı. Bu parçacıkların alışılmadık bir süreçle ortaya çıkmış olabileceği düşünülüyor. Yeni bulgular, evrenin karanlık merkezlerinde daha önce bilinmeyen fiziksel olayların yaşandığına işaret ediyor.

GALAKSİDEKİ GÖRÜNMEZ ZİYARETÇİLER

NGC 1068, diğer adıyla Messier 77, Dünya’dan yaklaşık 47 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan bir sarmal galaksi. Aynı zamanda “Squid Galaksi” olarak da bilinen bu gök cismi, sıradan bir galaksi değil. Çünkü bilim insanları bu galaksiden gelen alışılmadık sayıda nötrino tespit etti.

Nötrinolar, maddeyle çok nadir etkileşime giren, elektrik yükü taşımayan ve son derece küçük kütleye sahip parçacıklardır. Her saniye, Güneş’ten gelen trilyonlarca nötrino vücudumuzdan geçiyor ama biz farkına bile varmıyoruz.

Nötrinolar hakkında daha fazla bilgi edinmek isteyenler için:

ICECUBE: BUZ ALTINDA BİR GÖZ

Bu hayalet parçacıkları yakalayan araç ise Güney Kutbu’nda, Antarktika buzullarının 2 kilometre derinliğine gömülü IceCube Nötrino Gözlemevi. IceCube, ışıkla değil, nötrinolarla çalışan dev bir teleskop gibi düşünülebilir.

Buzun içinden geçen nadir nötrinolar, diğer parçacıklarla çarpıştığında kısa bir ışık parlaması yaratıyor. Dedektörler bu zayıf ışımayı algılayarak nötrinonun yönünü ve enerjisini hesaplıyor. Böylece gökyüzündeki kaynak belirlenebiliyor. Bu teknoloji sayesinde, ışığın ulaşamadığı kozmik olaylar da artık gözlemlenebiliyor.

GAMASIZ NÖTRİNOLAR

Genelde bu tür yüksek enerjili nötrinolar, süper kütleli kara deliklerin etrafındaki gazları yutan bölgelerde, yani aktif galaksi çekirdeklerinde üretiliyor. Bu süreçte, hidrojen protonları fotonlarla çarpışarak hem nötrinolar hem de gama ışınları üretiyor. Ancak NGC 1068’de tespit edilen nötrinolarla birlikte aynı oranda gama ışını görülmüyor. Bu da bilim insanlarını yeni bir açıklama aramaya yöneltti.

YENİ ŞÜPHELİ: HELYUM

UCLA’dan araştırmacılar, bu galakside yalnızca hidrojen değil, helyum atomlarının da süper kütleli kara deliğin jetlerinde hızlandırılmış olabileceğini öne sürüyor. Helyumun içinde protona ek olarak nötron da bulunduğundan, bu parçacıklar fotonlarla çarpıştığında serbest kalan nötronlar bozunarak yalnızca nötrinolar üretebilir. Üstelik bu süreçte güçlü gama ışını yayılmaz. Bu durum, Squid Galaksi’den gelen güçlü nötrino akışını ama zayıf gama ışını sinyalini açıklayabilir.

ASTRONOMİDE YENİ BİR ÇAĞ MI?

Bu bulgular, astronomide devrim yaratan çoklu mesajcı gözlem anlayışını bir kez daha gözler önüne seriyor. Artık evreni sadece ışıkla değil; nötrinolar, yerçekim dalgaları ve diğer kozmik sinyallerle de inceleyebiliyoruz. IceCube gibi dedektörler, karanlıkta kalan süreçleri aydınlatmamıza yardım ediyor. NGC 1068, belki de evrenin en uç noktalarında neler olup bittiğini anlamamız için yeni bir anahtar sunuyor.