Bilinç akışı tekniği, edebiyatta ve yazın dünyasında kullanılan bir anlatım tekniğidir. Bu tekniği kullanarak yazarlar, bir karakterin zihinsel iç dünyasını ve düşüncelerini okuyucuya aktarmayı amaçlarlar. Bu yazımızda “Bilinç akışı tekniği nedir, bu teknik ile yazılan romanlar nelerdir? Bilinç akışı tekniği hangi akımda kullanılır?” Sorularına cevap vereceğiz…
BİLİNÇ AKIŞI TEKNİĞİ NEDİR?
Bilinç akışı tekniği adından az da olsa anlaşılacağı üzere düşüncelerimizin bilincimizde rastgelelik içinde akışta olma durumu olarak bilinir. Bu teknikte bireyler düşüncelerini tıpkı zihinde işlendiği gibi aktarır yani belli bir sırada değil de zihnin o karmaşık duygu ve düşünce zincirinde aktarır. Yani birey adeta kendisiyle iç konuşmasını yaparken, dışarıya bunu olduğu gibi aktarıyormuş gibi hissettirir. Az önce bahsettiğim bu iki yazar adı bu teknik ile fazlasıyla anılan yazarlardandı, şimdi gelin önce Joyce sonra da Woolf bu tekniği nasıl kullanmış bir bakalım.
BİLİNÇ AKIŞI TEKNİĞİYLE YAZILAN ROMANLAR VE ESERLER NEDİR?
20. yüzyıl edebiyatına büyük katkıları olan Joyce, bilinç akışı tekniğini geliştirerek eserlerinde bolca kullanmıştır. Modernist eserlerin gündemde olduğu o dönemde Joyce öznelliği, kişinin iç konuşmalarını ve bireyselliği ön planda tutarak bu bilinç akışı tekniğini eserlerinde sıkça kullanmış ve bizlere hem ilgi çekici hem de farklı bakış açıları geliştirebileceğimiz eserler sunmuştur. Özellikle “Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portesi” ve Ulysses eserlerinde bu anlatım tekniğine sıklıkla başvurmuştur. Ana karakterin iç konuşmaları ile adeta karakterin duygu ve düşüncelerini kendi düşüncelerimizmiş gibi hissettirdiği bu eserler okunmaya fazlasıyla değer.
Yine modernizmin bizlere bıraktığı izole olma durumu ve kalabalıklar içinde hissedilen yalnızlığın beraberinde getirdiği duyguları yaşarken, Virginia Woolf isimli dahiyane yazarımız, bu bilinç akışı tekniğini eserlerinde kullanmakla kalmamış adeta şaheserler ortaya çıkarmıştır. Özellikle Bayan. Dalloway ve Deniz Feneri eserlerinde bu anlatım tekniğine sıklıkla başvuran Woolf, eserlerini daha ilgi çekici ve kalıcı yapmayı başarmıştır.
Şimdi bu temel bilgilerin ardından bu bilinç akışı tekniğinin kullanıldığı eserlerden birkaç tanesini sıralayalım ve bu tekniği merak edip okumak isteyenlere bir liste sunalım.
- Bayan Dalloway(Mrs. Dalloway) Virginia Woolf
- Deniz Feneri (To the Lighhouse) Virginia Woolf
- Ulysses James Joyce
- Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portresi (A Portait of the Artist as a Young Man) James Joyce
- Yeraltından Notlar (Notes from Underground) Fyodor Dostoyevski
- Anayurt Oteli Yusuf Atılgan
- Tutunamayanlar Oğuz Atay
- Döşeğimde Ölürken (As l Lay Dying) William Faulkner
İçimi ısıtan bir yaz güneşinin tenime vuran ışınları adeta birbirileriyle dans ediyordu… Bir süre içimi huzurla kaplayan bu sessizliği bozan şey uzaktan bir bağırış oldu. O bağırışla birlikte yere aniden düşüp tüm parçaları etrafa dağılan bir cam gibi dağılmıştı dikkatim ve oradan oraya savrulmuştu düşüncelerim. O tuhaf gece hava erkenden soğumuş, ben de beklemekten vazgeçmiştim, zaten beklediğim şey tam olarak neydi ben de bilmiyordum. Durdum, düşündüm kendi kendime, neydi günlerce, aylarca bekleyip durduğum şey? Veyahut kimdi beklediğim? Şubat ayının tam net hatırlamadığım bir günüydü o gün ve tam eve girecekken bir rüzgâr esintisi düşüncelerimle, o anki varlığımla o anki dünyamla buluşturdu yeniden beni… telefon çaldı ve arayan kimdi diye bakmadım, bakamadım bile olanlardan sonra…
Bazen düşüncelerimizi belli bir sıraya koyamaz, belli bir düzene oturtamayız. Oradan oraya savrulurlar, zihnimize dur bile diyemeyiz. Bir düşüncemizi aktarırken, bir diğeri ardı sıra gelmeyi beklemez, atılır sözcüklerle ve dış dünyaya kavuşmak ister adeta. İşte tam burada devreye giren bir anlatım tekniği vardır ve bu muazzam tekniğin adı bilinç akışıdır. 20. yüzyılda bu tekniği layıkıyla kullanan Virginia Woolf ve James Joyce büyük katkılar sağlamıştır edebiyat dünyasına bu teknikle. Ben de naçizane, yazımın giriş kısmında bu bilinç akışı tekniğini kullanarak kısa bir metin yazdım…
BİLİNÇ AKIŞI TEKNİĞİ HANGİ AKIMLARDA KULLANILIR?
Bilinç akışı tekniği, genellikle “Modernizm” akımının bir parçası olarak kabul edilir. Modernist yazarlar, geleneksel anlatım tekniklerine meydan okumuşlar ve okuyucunun zihinsel deneyimine odaklanmışlardır. Bilinç akışı tekniği, karakterlerin içsel dünyasını daha derinlemesine incelemek ve geleneksel roman yapısından sapmak için kullanılan bir araç olmuştur. Bu tekniğin kullanımı, edebiyatın evrimine ve farklı anlatı tekniklerinin keşfine katkıda bulunmuştur. İşte bu teknikle yazılan diğer romanlar ve içerikleri:
Bu Teknikle Yazılan Romanlar:
Bilinç akışı tekniği, 20. yüzyıl edebiyatının önemli bir özelliği olmuştur ve birçok ünlü yazar tarafından kullanılmıştır. İşte bu tekniği kullanan bazı ünlü eserler:
- “Bayan Dalloway” (Mrs. Dalloway) – Virginia Woolf: Virginia Woolf’un en bilinen eserlerinden biridir ve bilinç akışı tekniğini yoğun bir şekilde kullanır. Roman, ana karakter Clarissa Dalloway’ın bir gününü ve iç düşüncelerini aktarır.
- “Deniz Feneri” (To the Lighthouse) – Virginia Woolf: Woolf’un başka bir önemli eseri olan “Deniz Feneri,” bir ailenin yaşamını ve iç düşüncelerini çeşitli karakterler aracılığıyla inceler.
- “Ulysses” – James Joyce: James Joyce, bilinç akışı tekniğini en ünlü eseri olan “Ulysses”te kullanmıştır. Roman, bir gün boyunca Dublin’de geçen olayları ve karakterlerin düşüncelerini içerir.
- “Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portresi” (A Portrait of the Artist as a Young Man) – James Joyce: Bu eser, ana karakter Stephen Dedalus’ün büyüme sürecini ve içsel yolculuğunu bilinç akışı tekniğiyle anlatır.
- “Tutunamayanlar” – Oğuz Atay: Türk edebiyatının önemli eserlerinden biri olan “Tutunamayanlar,” başkarakter’in zihinsel durumunu ve çevresindeki dünyayı aktarmak için bu tekniği kullanır.
